Τα ζώα, όπως και οι άνθρωποι, μπορούν να εμφανίσουν ψυχικές διαταραχές όπως είναι η κατάθλιψη, το άγχος, ή η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Φυσικά, οι δυσκολίες που αφορούν την ψυχική υγεία δεν εμφανίζονται με τον ίδιο τρόπο στους ανθρώπους και στα ζώα. Σ’ αυτό το άρθρο θα δούμε λίγο πιο αναλυτικά τι σημαίνει ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή στις γάτες, πώς εμφανίζεται, και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να διαχειριστεί τα συμπτώματα ένας κηδεμόνας.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή στους ανθρώπους

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (obsessive-compulsive disorder) εμφανίζεται στους ανθρώπους με τη μορφή ιδεοληψιών (obsessions) τις οποίες ενδέχεται να προσπαθήσουν να ελέγξουν, να περιορίσουν, ή να καλύψουν καταφεύγοντας σε ψυχαναγκασμούς (compulsions). Οι ψυχαναγκασμοί συχνά παίρνουν τη μορφή τελετουργικών, τα οποία μπορεί να παραμένουν νοητικά (π.χ. μέτρημα) ή να μεταφράζονται σε επαναλαμβανόμενες πράξεις. Οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί συνήθως προκαλούν δυσφορία στο άτομο, και καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του χρόνου του, επηρεάζοντας την επαγγελματική, την κοινωνική, και τη συναισθηματική του ζωή.

Ιδεοψυχαναγκαστικές συμπεριφορές στα ζώα

Κάποιοι συμπεριφοριστές κτηνίατροι δεν πιστεύουν ότι τα ζώα μπορούν να έχουν ιδεοληψίες όπως οι άνθρωποι, οπότε προτιμούν να αναφέρονται μόνο στο σκέλος του ψυχαναγκασμού όσον αφορά στα ζώα. Κάνουν λόγο, λοιπόν, για ψυχαναγκαστικές διαταραχές (CD). Οι ψυχαναγκαστικές διαταραχές χαρακτηρίζονται από συμπεριφορές που συνήθως συμβαίνουν χωρίς συγκεκριμένο λόγο, και συχνά είναι επαναλαμβανόμενες, υπερβολικές, ή διαρκείς. Οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να μοιάζουν με έναν σκύλο που κυνηγά μανιωδώς την ουρά του, με μια γάτα με PICA, ή με έναν παπαγάλο που μαδάει συνεχώς τα φτερά του.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή στις γάτες

Οι ιδεοψυχαναγκαστικές συμπεριφορές στις γάτες μπορεί να προκαλούνται από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή από άλλα προβλήματα υγείας ή συμπεριφοράς. Δεν είναι γνωστή η αιτία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής στα οικόσιτα αιλουροειδή, αλλά φαίνεται να εμφανίζεται συχνότερα σε συγκεκριμένες φυλές γατών. Υπάρχει περίπτωση οι αιτίες του OCD στις γάτες να είναι γενετικές, αλλά κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχθεί.

Οι γάτες με OCD παρουσιάζουν μία ή παραπάνω ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές:

– Περιποιούνται υπερβολικά το τρίχωμά τους. Οι γάτες με OCD μπορεί να γλείφουν ή να μασούν το τρίχωμά τους στο βαθμό που γίνεται ορατή η απώλειά του. Η υπερβολική περιποίηση μπορεί ακόμα να σηματοδοτεί τροφικές αλλεργίες ή τσιμπήματα ψύλλων.

– Γλείφουν, δαγκώνουν, ή πιπιλίζουν υφάσματα επαναλαμβανόμενα.

– Κυνηγούν συνεχώς την ουρά τους φτάνοντας ακόμα και στο σημείο να την τραυματίσουν.  

– Πηγαίνουν πάνω-κάτω ή νιαουρίζουν πολύ έντονα. Βέβαια, αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να οφείλονται σε μια ποικιλία αιτιών.

– Κάποιες γάτες με OCD παρουσιάζουν Σύνδρομο Υπεραισθησίας. Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από υπερβολική ευαισθησία στο δέρμα της γάτας, και παρατηρείται συχνά όταν ο κηδεμόνας πάει να χαϊδέψει ένα σημείο και η γάτα αντιδρά ξαφνικά. Μπορεί να αντιδράσει με ξύσιμο σε εκείνο το σημείο, ή ακόμα και με ξαφνική επιθετικότητα και δάγκωμα. Οι κόρες των ματιών της μπορεί να διασταλούν, το δέρμα συχνά τινάζεται, και η γάτα μπορεί να αποκτήσει σιελόρροια. Μπορεί να παρατηρήσετε έντονο ξύσιμο, και κάποιες γάτες μπορεί να αρχίσουν να κυνηγούν την ουρά τους, να νιαουρίζουν, ή να ουρούν. Ο μεγάλος κίνδυνος της υπεραισθησίας είναι η κατάληξη σε συμπεριφορές αυτοακρωτηριασμού.

Μερικοί κτηνίατροι όπως ο Dr. Alexander de Lahunta, καθηγητής στο Κτηνιατρικό Κολέγιο του Πανεπιστημίου του Cornell, δεν συνδέουν το σύνδρομο υπεραισθησίας με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά με την εμφάνιση κρίσεων.

Όλες αυτές οι συμπεριφορές μπορούν να ξεκινήσουν ως φυσιολογικές περιστασιακές δραστηριότητες της γάτας σας, ή μπορεί να προκληθούν με αφορμή περιβαλλοντικούς ή σωματικούς λόγους. Με τον καιρό, οι συμπεριφορές μπορεί να εγκαθιδρυθούν ως μόνιμες, και να μην χρειάζονται πλέον εξωτερικές αφορμές για να εμφανιστούν. Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές μπορεί να γίνουν αμυντικός μηχανισμός για γάτες που βρίσκονται σε συνθήκες που τους προκαλούν άγχος.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη εξέταση με την οποία διαγιγνώσκεται η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή στις γάτες. Συνήθως, αρκεί η παρατήρηση των συμπεριφορικών μοτίβων για να υποψιαστεί κάποιος ότι μια γάτα έχει OCD. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες για τις συμπεριφορές αυτές πριν ο/η κτηνίατρος καταλήξει σε μια διάγνωση. Για παράδειγμα, ο υπερβολικός καλλωπισμός μπορεί να οφείλεται σε κάποιο δερματικό πρόβλημα. Στον αποκλεισμό άλλων παθήσεων που μπορεί να προκαλούν αυτές τις συμπεριφορές μπορεί να βοηθήσει η κλινική εξέταση της γάτας ή και άλλες εξετάσεις π.χ. βιοχημικές. Το να δείξετε βίντεο με τη γάτα σας να παρουσιάζει αυτές τις συμπεριφορές μπορεί να βοηθήσει τον/την κτηνίατρο να καταλάβει περισσότερα πράγματα

Αν όλες οι εξετάσεις βγουν φυσιολογικές, ενδέχεται η γάτα σας να έχει πράγματι OCD. Ο/η κτηνίατρός σας θα συζητήσει μαζί σας τις πιθανές θεραπείες, και υπάρχει περίπτωση να σας παραπέμψει σε κάποιον ειδικό στη συμπεριφορά των γατών.

Δεν υπάρχει γνωστή θεραπειά για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά υπάρχουν κάποιες θεραπείες οι οποίες μπορούν να μειώσουν την ένταση των συμπτωμάτων ή ακόμα και να τα εξαφανίσουν.

Σύμφωνα με κτηνιάτρους, είναι σημαντικό να αποφεύγετε να καθησυχάζετε ή να επιβραβεύετε με κάποιον τρόπο τη γάτα σας όταν παρουσιάζει ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα, καθώς αυτό μπορεί να εντείνει την εμφάνιση των συμπεριφορών. Αντ’ αυτού, προσπαθήστε να διατηρήσετε μια καθημερινή ρουτίνα για τη γάτα σας, ώστε να τη βοηθήσετε να αποφύγει το άγχος.

Ο/η κτηνίατρός σας μπορεί να σας προτείνει διατροφικά συμπληρώματα ή άλλες φυτικές θεραπείες για να μειωθούν τα επίπεδα στρες της γάτας σας. Ανάλογα με το βαθμό στον οποίο η πάθηση επηρεάζει την ποιότητα ζωής της γάτας σας, μπορεί να της χορηγηθεί κάποια φαρμακευτική αγωγή με ηρεμιστική δράση. ΠΡΟΣΟΧΗ: Μην ξεκινάτε ή σταματάτε ποτέ να δίνετε φάρμακα στη γάτα σας χωρίς να λάβετε πρώτα κτηνιατρική συμβουλή. Είναι σημαντικό να ενημερώνετε πάντα τον/την κτηνίατρο σχετικά με αλλαγές στη συμπεριφορά της γάτας σας.